Patates çeşitleri, her ne kadar günlük hayatta tek tip gibi görünse de mutfak dünyası sanılandan daha büyüktür.
Öyle ki birçok ülkenin mutfağında patatesi sayısız türüyle ve farklı tarifleriyle görmekteyiz.
Bu çeşitliliği sağlayan temel etken ise kullanılan patatesin nişasta-su dengesidir.
Kafanız biraz karışmış olabilir ancak endişelenmeyin!
GastroCafer’in bu kapsamlı rehberinde en popüler 7 patates türünü, kullanım şekillerini ve saklama koşullarını ayrıntılı bir şekilde öğreneceksiniz:
Beyaz Patates, Kırmızı Patates, Yukon Gold, Mor Patates, Russet Burbank, Tatlı Patates ve Fingerling (Parmak Patates)
Hazırsanız “Patates Çeşitleri ve Mutfaktaki Kullanım Alanları” tüm patatesleri püresinin çıkarmaya geliyor! 😉
Mumsu Patates ile Nişastalı Patatesin Temel Farkları
Patates türlerinin kullanımına geçmeden önce aralarındaki en temel 2 kategorik ayrımı bilmek gerekir:
Mumsu (Waxy) Patatesler
Mumsu patatesler, yüksek su oranına karşın düşük nişasta içeriğine sahiptir.
Bu yapısal özellik sayesinde mumsu patatesler haşlama, soteleme ve güveç gibi nemli ısıda pişirme işlemlerinde şeklini korur.
Bu türler genellikle daha nemli ve sıkı bir dokuya sahiptir.
Nişastalı (Mealy) Patatesler
Düşük su oranına karşın yüksek nişasta içeren patateslere nişastalı patates denir.
Nişastalı patatesler, piştiğinde kabarır ve kolayca dağılır.
Bu nedenle dışı çıtır – içi pofuduk kızartmalarda, pürelerde ve fırın yemeklerinde ilk tercih edilen türdür.
1. Beyaz Patates Nedir?
Özellikleri
“İnce kabuklu beyaz patates” olarak da bilinen beyaz patatesin nişasta oranı orta düzeydedir.
Bu, onu ne tam mumsu ne de tam nişastalı kategorisine sokar.
Beyaz patatesin en önemli özelliği ise çok amaçlı kullanıma uygun olmasıdır.
Kullanım Alanları
Nemli ısıda pişirme teknikleriyle (kaynatma, buharda pişirme, haşlama) veya hafif kızartmalarda mükemmel sonuç verir.
Yemek Önerileri
Soğanlı patates salataları, buharda pişmiş patates veya tereyağlı haşlanmış patates.
İlgini Çekebilir: Soğan Çeşitleri ve Kullanım Alanları
2. Kırmızı Patates Nasıl Kullanılır?
Özellikleri
“Kırmızı kabuklu patates” olarak da bilinen bu patates çeşidi, doğal olarak düşük nişasta içeriğine sahiptir.
Hem mumsu (waxy) özelliği hem de yüksek nem oranı sayesinde pişirme sırasında kolayca dağılmaz ve bütünlüğünü korur.
Kullanım Alanları
Peynirli fırın yemekleri, salatalar, garnitürler ve dağılmadan haşlama gerektiren tüm tarifler için uygundur.
İlgini Çekebilir: 30 Peynir Çeşidi
Yemek Önerileri
Et yemekleri eşlikçisi haşlama patates, sote kırmızı patates veya bezelyeli fırın patatesi.
3. Yukon Gold Kullanım Önerileri
Özellikleri
Türkiye’de bu patates türü, “altın sarısı patates” veya “Yukon Gold” ismiyle bulunabilir.
Orta düzeydeki nişasta içeriği ve kendine has yağlımsı – yumuşak dokusu Yukon Gold’u en iyi çok amaçlı patatesler arasına sokar.
Kullanım Alanları
Püre, kavurma, çorba ve hafif kızartmalarda kullanılabilir.
Piştiğinde eriyip dağılan bir yapı yerine, pürüzsüz ve kremsi bir doku sunar.
Yemek Önerileri
Pürüzsüz patates püresi, kremalı patates çorbası veya tereyağlı patates kavurma.
İlgini Çekebilir: Patates Kaç Dakikada Haşlanır?
4. Russet Patates (Kızartmalık Patates) Nedir?
Özellikleri
Marketlerde “kızartmalık patates” olarak da bulabileceğimiz russet burbank, yüksek oranda nişastalıdır.
Kalın kabuğu, bol nişastalı yapısı, uzun ve oval şekli sayesinde bize dışı çıtır çıtır harika kızartmalar sunar.
Ayrıca kızartmalık patatesler (russet burbank), yüksek karbonhidrat içeriği ve doyuruculuğuyla da öne çıkar.
Kullanım Alanları
Russet Burbank özellikle fırın yemekleri, kabarık patates püreleri ve çıtır patates kızartmaları için idealdir.
Üstüne bir de ev yapımı puding ister misin? 😉
Yemek Önerileri
Bir klasik olan French fries, fırında bütün patates veya patates kroket.
5. Fingerling Patates (Parmak Patates) İçin Kullanım İpuçları
Özellikleri
“Parmak patates” veya “mini patates” olarak da karşımıza çıkan fingerling patatesler, mumsu patatesler sınıfına girer.
Küçük, uzun bir parmak şekline ve ince bir dış kabuğa sahiptir.
Parmak patateslerin en önemli özelliği ise düşük nişasta ve yüksek nem oranı sonucu bütün olarak pişebilmesi ve dağılmamasıdır.
Kullanım Alanları
Genellikle kabuğu soyulmadan bütün olarak fırınlanabilir veya sote edilebilir.
Yemek Önerileri
Zeytinyağlı fırın patates, et yemekleri yanında bütün sote patates veya lüks patates salatası.
Eğlenceli Not
Parmak patatesler nedense bana John Wick 3’ü hatırlatıyor.
İstersen “8 Film Üzerinden Bir Okuma” yazıma bir göz at. 🙂
6. Mor Patates Nedir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikleri
Çevremizde pek karşılaşamasak da mor patatesler, sınırlı üretimli pazarlarda veya özel marketlerde bulunabilir.
Nişasta içeriğinin orta düzeyde oluşu, bu patates türünü çok amaçlı kullanım grubuna dahil ederken rengini veren yüksek antioksidan içeriğiyle besin değeri de yüksektir.
Kullanım Alanları
Renkli garnitürlerde, fırın yemeklerinde, kızartmalarda ve pürelerde kullanılabilir.
Mor patatesin en büyük avantajı ise tariflere görsel bir şölen katmasıdır.
Yemek Önerileri
Mor patates püresi, renkli patates cipsi ve mor patates salatası.
İlgini Çekebilir: Sirke Çeşitleri ve Kullanımları
7. Tatlı Patates (Sweet Potato) Nasıl Kullanılır?
Özellikleri
Ülkemizde “tatlı patates” ismiyle pazarlanan bu tür, özellikle son yıllarda popülerliğini arttırmıştır.
Tatlı patatesler aslında bir kök sebzedir ve gerçek patates (Solanum tuberosum) ailesine mensup değildir.
Ancak mutfaktaki kullanımıyla patateslere oldukça benzerlik gösterirler.
Ayrıca yüksek nem, lif ve nişasta oranıyla da tatlı patatesler dikkat çeker.
Kullanım Alanları
Tatlı patatesler için fırın yemekleri, tatlılar, çorbalar, püre ve ekmek yapımları öne çıkar.
Yemek Önerileri
Fırında ballı-tarçınlı tatlı patates, tatlı patates çorbası veya tatlı patatesli tatlılar (örneğin sweet potato brownie).
Bonus: Patatesler Nasıl Saklanmalı? Filizlenmeyi ve Yeşillenmeyi Önle!
Patateslerimizi doğru şekilde saklamak, hem israfı önlemek hem de besin değerlerini korumak için kritik bir öneme sahiptir.
Yanlış depolama, istenmeyen filizlenme ve sağlık açısından riskli olan yeşillenme sorunlarına yol açar.
İdeal Saklama Ortamı ve Sıcaklık
Patateslerin uzun süre taze kalmasının sırrı soğuk, karanlık ve kuru bir ortam sağlamaktır.
Patatesler için ideal saklama sıcaklığı 7°C ila 10°C arasındadır; bu da çoğu kiler veya evin serin bir köşesi için uygundur.
Oda sıcaklığı filizlenmeyi hızlandırırken buzdolabı sıcaklığı (4°C altı) nişastayı hızla şekere dönüştürür.
Bu durum, patatesin tadını bozar ve kızartıldığında çabuk kararmasına neden olur.
Ayrıca patatesleri her zaman doğrudan gelen ışıktan uzak tutmalıyız.
Çünkü gün ışığı, patatesin kabuğunda doğal olarak oluşan ve yüksek dozda zehirleyici olabilen solanin bileşiğinin üretimini tetiklemektedir.
Solanin, patatesin yeşillenmesine yol açar; bu nedenle yeşillenmiş kısımlar mutlaka derinlemesine kesilip atılmalıdır.
Son olarak yüksek nemden de kaçınmak gerekir; nem küflenmeye ve erken çürümeye neden olur.
Son Sözler
Toprağın derinliklerinden tabağımıza gelen tüm sebzeler aslında bizlere kültürel bir şölen sunar.
Bu kültürel şölende bizlerin en iyi eşlikçileri elbette eşsiz patates yemekleri olacaktır.
Umarım rengiyle, dokusuyla ve tatlarıyla farklılaşan patates çeşitleri rehberim, mutfakta her zaman doğru tercihi yapmana yardımcı olur.
Öyleyse gelecek yazılarımda görüşmek üzere sağlıcakla kal!
“Baklagiller Nelerdir?” ve Domates Çeşitleri ve Kullanım Şekilleri ile gastronomi yolculuğuna devam etmeyi unutma! 🙂
Cafer Can Yeşilyurt
Faydalı Kaynaklar
- Potatoes 101
- FoodData Central, Potato
- Fresh U.S. Potato Reference Guide
- Tatlı Patates