Newsletter Subscribe
Enter your email address below and subscribe to our newsletter
Baklagiller Nelerdir? Baklagil Çeşitleri ve Bakliyat Yemekleri
Share your love
Baklagiller tarih boyunca dünyanın dört bir yanında temel besin olarak tüketilmiştir.
Günümüzde ise bitkisel proteinleriyle bakliyat tarifleri sadece mutfakta değil sağlıklı yaşamın da merkezinde yer almaktadır.
Peki ya sen bu sağlıklı, sürdürülebilir ve lezzetli beslenme yolculuğunda bana eşlik etmek ister misin?
Eğer ki cevabın kocaman bir “EVET” ise doğru yerdesin!
Bu yazımda “Baklagiller nelerdir?” sorusunu yanıtlıyor; 9 farklı baklagil çeşidini inceliyor ve onlara özel tarif önerileri sunuyoruz:
Nohut, Mercimek, Kuru Fasulye, Barbunya, Börülce, Bakla, Bezelye, Soya Fasulyesi ve Maş Fasulyesi (Mung Fasulyesi).
Kimi zaman mercimek çorbasında kimi zamanda humusta karşımıza çıkan bu gıdalar; hem doyurucu hem de çevre dostu bir yaşamın temsilcisidir.
O hâlde makarna çeşitlerini şimdilik bir kenara bırakıyor, baklagil çeşitleri ile dolu lezzetli bir keşfe çıkıyoruz. 🙂 🙂
Baklagil ve Bakliyat Farkı Nedir?
Baklagil çeşitlerine geçmeden önce birbirine oldukça yakın olan bu iki kavramı açıklamak istiyorum.
Baklagil Nedir?
“Baklagil” bitkiler aleminde bir familya adını karşılayan bir kavramdır. [Fabaceae (Leguminosae)]
Bu aile tüm bakla türlerini içerdiği gibi aynı zamanda bazı yem bitkilerini de kapsar.
Örnekler: Nohut, mercimek, fasulye, bakla, bezelye, yer fıstığı, soya fasulyesi.
Bakliyat Nedir?
Bakliyat ise baklagil familyasına ait, kurutulmuş ve insan gıdası olarak tüketilen taneler için kullanılan ticari bir terimdir.
Yani pazarda, rafta veya mutfağımızda yer alan gıdalar —> kurutulmuş baklagillerdir.
Not: Her bakliyat bir baklagildir ancak her baklagil bir bakliyat değildir.
Örnekler: Kuru fasulye, yeşil mercimek, nohut, kırmızı mercimek, barbunya.
1. Nohut
Özellikleri:
Nohut; Akdeniz ve Orta Doğu kökenli, baklagil familyasından bir türdür.
Zengin protein, lif, B vitamini ve demir içeriği sağlığımız için olumlu etkilere sahiptir.
Nohut yemekleriyle hem uzun süre tok kalıp hem de sindirim sistemimizi destekleyebiliriz.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Nohut, vegan menülerde et yerine yaratıcı kullanımıyla karşımıza çıkar.
Orta Doğu ve Akdeniz mutfağındaysa nohut – salata birleşimi harikalar yaratır.
Humus, nohutlu pilav, falafel ve etli nohut çorbası nohut yemekleri için güzel örneklerdir.
2. Mercimek (Kırmızı Mercimek – Yeşil Mercimek – Sarı Mercimek)
Özellikleri:
Mercimek, baklagiller arasında en hızlı pişen türlerdendir.
Kırmızı, yeşil, sarı ve kahverengi mercimek olmak üzere 4 çeşidi vardır.
Mercimeğin protein ve lif yönünden zengin oluşuyla birlikte folik asit içeriği, sayısız faydalarından yalnızca birkaçıdır.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Kırmızı mercimek çorbalarda kolay dağılırken yeşil mercimek tane tane kaldığı için genellikle salatalarda tercih edilir.
Mercimek köftesi, yeşil mercimek salatası, mercimek çorbası ve mercimekli pilav sıkça tercih edilen mercimek yemekleri arasındadır.
Ayrıca Hint mutfağının ünlü yemeği Dal’da (Masoor Dal) da mercimek kullanılır.
Not: Hint mutfağı ve Fransız mutfağının çarpıştığı Aşk Tarifi’nin incelemesi burada! 🙂
3. Kuru Fasulye
Özellikleri:
Kuru fasulye, Türkiye’deki en yaygın ve sembolik hâle gelmiş bakliyatlardan biridir.
Pişince yumuşayan beyaz renkli, oval ve kuru tanelerden oluşur.
Kuru fasulye ayrıca lif bakımından zengin, tok tutucu ve kan şekerini yavaş yükseltici olmasıyla önemlidir.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Kuru fasulye, tencere yemeği olarak en çok tercih edilen bakliyat türüdür.
Türk mutfağındaysa pilav ile servis edilerek “milli yemek” statüsüne ulaşmıştır.
Sucuklu veya pastırmalı yapılabilen etli kuru fasulye, peynirli kuru fasulye salatası, etsiz kuru fasulye ( soğan ve domatesle sade pişim) ve fasulye ezmesi (meze) ise öne çıkan kuru fasulye tarifleridir.
4. Barbunya
Özellikleri:
Barbunya; kırmızı benekli taneleriyle tanınan, hem taze hem kuru olarak tüketilebilen baklagil familyasından bir bitkidir.
Özellikle yaz aylarında tazeyken zeytinyağlı yemeklerde sıkça görülür.
Barbunya; düşük yağ oranıyla beraber yüksek demir, magnezyum, lif ve B vitaminiyle dikkate değerdir.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Barbunya, zeytinyağlı menülerin başrolü ve de meze tabaklarının soğuk yıldızıdır.
Zeytinyağlı barbunya pilaki, taze barbunya güveci, barbunya salatası ve etli barbunya yemeği ise en popüler tariflerden birkaçıdır.
5. Börülce (Black-Eyed Pea)
Özellikleri:
Börülce; “kara gözlü fasulye” olarak da bilinen, Ege ve Akdeniz mutfağında önemli yere sahip bir baklagildir.
Küçük, ince ve siyah noktalı tanelerinin lif oranı yüksek, protein açısından zengin özetle harika bir diyet gıdasıdır.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Börülce, vegan – detoks menülerde kullanılmasının yanı sıra et yemeklerinin yanında garnitür olarak da servis edilebilir.
Hem taze hem de kuru hâlde tüketilen börülce için zeytinyağlı börülce, börülce çorbası, börülceli bulgurlu kısır ve börülce salatası tarifleri öne çıkar.
6. Bakla
Özellikleri:
Bakla, ilkbaharın habercisi sayılan tek yıllık bir baklagildir.
Hem iç baklası (tanesi) hem de kabuklu hâli tüketilebilir.
Baklanın antioksidan etkisinin yanı sıra kurutulmuş versiyonu yıl boyu saklanabilir.
Ayrıca baklanın yüksek protein ve lif içeriği dikkat çekmektedir.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Taze hali zeytinyağlı tencere yemeklerinde kullanılır.
Kuru bakla ise özellikle çorba ve ezme tariflerinde tercih edilir.
Zeytinyağlı iç bakla, fava (bakla ezmesi) mezesi ve etli taze bakla yemeği ve daha nice tarifte bakla kullanılır.
7. Bezelye
Özellikleri:
Bezelye her ne kadar sebze olarak düşünülse de baklagiller familyasına aittir bir türdür.
Canlı yeşil rengi, tatlımsı tadı ve kısa pişme süresiyle çok yönlü bir malzemedir.
Bunların yanı sıra bezelye; folik asit, lif, C vitamini ve K vitamini açısından zengin oluşuyla doyurucu bir besindir.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Dondurulmuş bezelye pratik tariflerin vazgeçilmeziyken taze hâli çocuklar için hazırlanan püre ve çorbalarda karşımıza çıkar.
Garnitür olarak ise pilav ve et yemeklerinde harika bir tamamlayıcıdır.
Fırında patatesli bezelye, sebzeli pirinç pilavı ve bezelye püresi tarifleri ile bezelye yemeklerini hemen keşfedebilirsin. 🙂
8. Soya Fasulyesi
Özellikleri:
Soya fasulyesi özellikle Asya mutfağında önemli bir konumdadır ve besin değeriyle öne çıkar.
Bu baklagillin taneleri sert, yuvarlak ve sarı renktedir.
Ayrıca soya fasulyesi; tofu, soya sütü, miso ve soya sosu gibi birçok yan ürünün de hammaddesidir.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Vegan tüketiciler özellikle soya sütü ve yoğurt üretiminde soya fasulyesini kullanmaktadır.
Bunun yanı sıra Asya mutfağı başta olmak üzere global tariflerde sıkça soya sosu tercih edilmektedir.
Başlıca soya fasulyesi yemekleri ise tofu sote (tofu, soya fasulyesinden elde edilir), wokta soya soslu sebzeli pilav, haşlanmış soya fasulyesi (edamame) ve soya kıyması ile taco şeklinde sıralanabilir.
9. Maş Fasulyesi (Mung Fasulyesi)
Özellikleri:
Mung fasulyesi; küçük yeşil taneleriyle tanınan özellikle Hint, Çin ve Tayland mutfaklarında yaygın olarak kullanılan bir baklagildir.
Antioksidan bakımından zenginken yüksek lif ve düşük yağ içerir.
Kullanım Alanları – Tarif Önerileri:
Mung fasulyesi, vegan ve glutensiz tariflerde sıkça kullanılır.
Uzak Doğu mutfaklarındaysa çorba, tatlı ve garnitür şeklinde de tercih edilebilmektedir.
Maş fasulyesi salatası, soğanlı mung sote ve maş fasulyeli bulgur pilavı harika mung fasulyesi tariflerinden yalnızca birkaçıdır.
Son Sözler
Baklagiller yalnızca mutfağın değil, aynı zamanda sağlıklı bir yaşam biçiminin de anahtar besinleridir.
Mercimek, Barbunya, Bezelye, Soya Fasulyesi, Börülce, Bakla, Nohut, Maş Fasulyesi (Mung Fasulyesi) ve Soya Fasulyesi.
Her biri kendi dokusuyla ve rengiyle sofralara çeşitlilik katarken sürdürülebilir tarım prensiplerine de katkıda bulunmaktadır.
Umuyorum ki bu rehberle birlikte baklagil çeşitleri ve baklagil yemekleri hakkındaki bilgilerini, sürdürülebilir bir dünya düzeninde kullanabilirsin.
Tereyağı ve Margarin Arasındaki Farklar ile gastronomi yolculuğuna hız kesmeden devam edebilirsin. 🙂
Cafer Can Yeşilyurt
Faydalı Kaynaklar
