Domates çeşitleri, 10.000’i aşan sayısıyla dünya mutfaklarında önemli bir yere sahiptir.
Özellikle Akdeniz ve Latin Amerika mutfaklarında karşılaştığımız domatesler bizler için vazgeçilmez meyvelerdir.
Evet, yanlış duymadın!
Tatlı tariflerinden çok tuzlu yemeklerde kullanılması, botanik açıdan meyve olan domateslerin sana birer sebze olduğunu düşündürmesin.
Bir yanlış anlaşılmayı çözdüğümüze göre artık mutfakta en çok kullanılan altı domates çeşidine odaklanabiliriz:
Yuvarlak Domates, Çeri Domates (Cherry), Etli Domates (Beefsteak), Atalık Domates (Heirloom), Salçalık Domates (Plum) ve Üzüm Domates (Grape).
Birbirinden özel bu domates çeşitleri, aromaları, dokuları, büyüklükleri ve mutfaktaki işlevleri açısından birbirinden ayrılır.
Örneğin sandviçler için iri ve etli domatesler tercih edilirken sos yapımında az sulu ve yoğun aromalı türler öne çıkar.
Küçük ve tatlı domatesler ise salatalarda ve garnitürlerde kullanılır.
Peki kısa bir girişin ardından gastronomi alanına yeni bir soluk getiren GastroCafer’in kaleminden “Domates Çeşitleri: Özellikleri ve Kullanım Şekilleri” yazımıza geçiyoruz!
Keyifli okumalar. 🙂
1. Yuvarlak Domates (Sofralık Domates)
Özellikleri
Yuvarlak domates, diğer adıyla sofralık domates, dünya genelinde en çok üretilen domates çeşitlerinden biridir.
Bunun temel nedeni ise dengeli aroması ve yüksek su oranı sayesinde çok yönlü bir kullanım sunmasıdır.
Ayrıca yuvarlak domatesin 4.3 olan yaklaşık pH değeri, bu türün bir diğer özelliğidir.
Kullanım Şekilleri
Sofralık domates, mutfaklarda “genel amaçlı” bir ürün olarak değerlendirilir.
Zengin sabah sofralarınızda çiğ halde tüketilebileceği gibi soğan salatalarında da sıklıkla yer alır.
Yuvarlak domates pişirildiğindeyse tadını koruyarak çorbalarınıza ve diğer sıcak yemeklerinize lezzet katar.
Ayrıca salça yapımındaki bir hammadde olması, bu domates çeşidinin ev mutfaklarının yanı sıra endüstriyel gıda üretiminde de vazgeçilmez olduğunun kanıtıdır.
2. Çeri Domates (Cherry)
Özellikleri
Çeri domates, küçük, yuvarlak ve parlak kırmızı görünümüyle dikkat çeker.
Tatlımsı aroması ile yüksek su oranı çeri domatesi hem görsel açıdan hem de lezzet açısından keyifli bir hale getirir.
Ortalama pH değeri 4.18, su oranı %93.2, lif oranı ise %0.46’lardadır.
Bu değerler özellikle hafif ve ferah lezzetler arayanlar için çeri domatesin uygun bir seçenek olduğunu gösterir.
Kullanım Şekilleri
Çeri domatesin küçük boyutu ve tatlı lezzeti, onu salatalar ve garnitürler için vazgeçilmez kılar.
Peynir tabaklarında, tereyağlı meze sunumlarında ya da şık bir kahvaltı masasında kendisine sıkça rastlayabiliriz.
Ayrıca fırın yemeklerinde hafif karamelize edilerek kullanılması çeri domatesin aromasını daha da vurgulamaktadır.
Özetlemek gerekirse çeri domates, hem günlük tüketimde sağlıklı bir atıştırmalık hem de profesyonel mutfakta tabakların estetik eşlikçisi olarak öne çıkar.
3. Etli Domates (Beefsteak, Beef)
Özellikleri
Etli domates, iri boyutu ve etli yapısıyla bilinir.
Kalın dilimlenmeye uygun yapısı ve doyurucu dokusu sayesinde diğer domateslerden kolayca ayırt edilir.
Ortalama pH değeri 4.35 olup su oranı %93.5, lif oranı ise %0.55’tir.
Bu özellikler beef domatesin taze tüketim için güçlü bir dokuya sahip olduğunu ve de doyuruculuk hissi verdiğini gösterir.
Kullanım Şekilleri
Etli domatesler, sandviç ve hamburgerlerin vazgeçilmezidir.
Koca dilimler, hem görsel açıdan dolgunluk katar hem de ekmeğin içinde bütünlüğünü koruyarak sulu ama dağılmayan bir yapı sunar.
Bunun yanı sıra beef domates, ızgarada pişirilerek birçok salataya eşsiz bir lezzet katabilir.
Ayrıca iri, etli yapısı sayesinde dolma ve fırın yemeklerinde iç malzemeyi taşımak için de ideal bir domates çeşididir.
4. Atalık Domates (Heirloom)
Özellikleri
Atalık domatesler, hibritlenmeden nesiller boyunca korunan tohumlardan elde edilir.
Bu nedenle kendi aralarında farklı renk, şekil ve tat profillerine sahip olabilirler.
Kırmızı, sarı ve yeşil tonlarıyla atalık domatesler, yoğun aromaları ile gurme mutfakların vazgeçilmezlerindendirler.
Kullanım Şekilleri
Atalık domatesler özellikle renkli salatalarda ve çeşitli tabak sunumlarında tercih edilir.
Klasik domateslerden ayrılan lezzet profilleriyle salsa sosu ve patatesli fırın yemeklerinde de kullanılabilirler.
Son olaraksa sandviçlerine farklı bir yaklaşım getirmek isteyen herkesi atalık domatesleri denemeye davet ediyorum!
5. Salçalık Domates (Plum)
Özellikleri
Salçalık domates (plum), oval şekli ve etli yapısıyla tanınır.
Diğer domateslere göre daha az su içermesi onu özellikle sos ve salça yapımında öne çıkarır.
Roma domatesi ise plum domatesin en bilinen örneklerinden biridir.
Kullanım Alanları
Plum domatesi özellikle İtalyan mutfağındaki sosların vazgeçilmez malzemesidir.
Pizza ve makarna soslarında kullanılmasının yanı sıra salça ve konserve üretiminde de öne çıkar.
Salçalık domatesler, az sulu ve etli yapısı sayesinde kurutulmaya da uygundur.
6. Üzüm Domates (Grape)
Özellikleri
Üzüm domates (grape), adını üzüm tanesine benzeyen küçük ve oval şekliyle alır.
Çeri domatese kıyasla daha az sulu ve daha yoğun aromalı bir yapıya sahiptir.
Grape domatesin pH değeri 4.4–4.5 arasında değişir.
Dayanıklı yapısı ise hasat sonrası uzun süre tazeliğini korumasını sağlar.
Böylece grape domates, ticari açıdan değerli bir domates çeşidi olarak öne çıkar.
Kullanım Şekilleri
Üzüm domates, küçük boyutu ve yoğun lezzetiyle özellikle salatalarda tercih edilir.
Kahvaltı sofralarında çiğ olarak tüketilebildiği gibi garnitür olarak da kullanılabilir.
Son Sözler
Domates, mutfakta çok yönlü kullanılabilen bir gıda olmasına rağmen her çeşidinin aslında kendine özgü kullanım alanı vardır.
Bu noktada doğru yemeğe doğru domates türünü seçebilmek kesinlikle elzemdir.
Umuyorum ki GastroCafer olarak gastronominin temel bilgilerine değindiğim yazımda sana bir ışık olabilmiştirim.
“Tereyağı ve Margarin Arasındaki Farklar” ile gastronomi yolculuğuna hız kesmeden devam et! 🙂
Cafer Can Yeşilyurt
Faydalı Kaynaklar
- Tomato Plant Culture: In the Field, Greenhouse, and Home Garden, Second Edition
- Tomatoes
- Tomato varieties grown in unheated greenhouses in Northern BC
- Tomato Acidity and the Safety of Home Canned Tomatoes, G. M. Sapers, J. G. Phillips, and A. Stoner