Günümüzde çoğu yemeğin temel taşı olan soğan çeşitleri, mutfakta oldukça önemli bir konumdadır.
Kimi zaman yalnızca bir aroma yardımcısıyken kimi zaman da soğan dolması gibi tariflerde başlı başına bir başroldür.
Ancak soğan denildiğinde aklımızda tek bir tür canlanmamalı.
Farklı renklerde, tatlarda ve kimyasal özelliklerde temel olarak 7 soğan çeşidi bulunmaktadır:
Beyaz Soğan, Kırmızı Soğan, Tatlı Soğan, Sarı Soğan, Arpacık Soğan, Yeşil Soğan ve Frenk Soğanı
GastroCafer’in bu rehberi, kafalarda soru işareti bırakmadan soğan çorbası gibi tariflerde hangi soğan türünü kullanman gerektiğini gösterecek.
Öyleyse bazıları hâlâ “Menemen soğanlı mı soğansız mı olur?” hikâyesinde takılsın, biz yazıya geçelim. 😉
Soğan Çeşitleri: Özellikleri ve Kullanım Alanları
Kısa Not: Çiğ Soğan Tüketimi
Soğanın sülfür (kükürt bileşenleri) içeriği arttıkça aroması ve göz yaşartıcı etkisi de artar.
Bu nedenle düşük sülfürlü soğan türleri daha tatlıdır ve çiğ tüketime daha uygundur.
1. Beyaz Soğan Nedir?
Özellikleri
İnce kabuğuyla dikkat çeken beyaz soğan, çok yönlü bir sebzedir.
Beyaz soğanın sülfür (kükürtlü maddeler) oranını sarı soğana göre düşük, tatlı soğana kıyasla yüksektir.
Bu onu hem çiğ kullanıma hem de sotelenmeye uygun bir soğan çeşidi yapar.
İlgini Çekebilir: Bilinçli Tüketici Nasıl Olunur?
Kullanım Alanları
Meksika mutfağında özellikle salsalarda ve guacamole tariflerinde sıkça kullanılır.
Ayrıyeten beyaz soğanı birçok salata tarifinde de gönül rahatlığıyla tercih edebilirsiniz.
2. Kırmızı Soğan (Mor Soğan) Nasıl Kullanılır?
Özellikleri
Hem mor kabuğu ve hem de pembe katmanlarıyla kırmızı soğan, görsel olarak en dikkat çekici soğan türüdür.
Aroması orta şiddettedir ve özellikle çiğ olarak kullanıldığında belirginleşir.
Ayrıca mor soğanlar, yüksek antioksidan (kuersetin) içerikleriyle de öne çıkar.
Kullanım Şekilleri
Salatalara, dürümlere ve sandviçlere kırmızı soğan, renk ve lezzet katar.
Sumakla harmanlandığında ise piyaz ve kebabın yanında servis edilebilir.
İlgini Çekebilir: Baklagil Çeşitleri ve Bakliyat Yemekleri
Ayrıca rengini koruduğu için mor soğanlar, turşu yapımında da sıklıkla tercih edilir.
3. Tatlı Soğan Neden Karamelizasyon İçin İdealdir?
Özellikleri
Tatlı soğan, kendi içinde Vidalia gibi türlere ayrılır ve şeker oranının yüksek olmasıyla öne çıkar.
Bu nedenle soğan karamelizasyonunda tatlı soğanlar oldukça revaçtadır.
Ayrıca diğer türlere kıyasla az olan sülfür (kükürt) oranıyla göz yaşartma etkileri düşüktür.
Sonuç olarak tatlı soğan, çiğ tüketime en uygun soğan çeşitlerinden biridir.
Kullanım Alanları
Salata, dürüm ve sandviçlerde tatlılığıyla öne çıkar.
Tatlı soğanlar, karamelize edilerek makarna, pizza ve çeşitli et yemeklerinde kullanılabilir.
Ek olarak fırınlanmış sebzelerle bu soğan türünün uyumu da oldukça başarılıdır.
4. Sarı Soğan Neden ‘Evrensel Soğan’ Olarak Bilinir?
Özellikleri
Sarı soğan, Türkiye’de en sık kullanılan ve yaygın bulunan soğan çeşididir.
Yüksek sülfür içeriği nedeniyle çiğ tüketim için pek uygun değildir ancak bu özelliğiyle derin lezzet katmanlarına ulaşabilirsiniz.
Sert yapısıyla sarı soğan, uzun süreli pişirmeye uygundur ve genellikle karamelize soğan yapımında tercih edilir.
Kullanım Şekilleri
Sotelik yemeklerde, sulu yemeklerde, çorbalarda ve güveçlerde sıkça yer alır.
Sarı soğan dünya genelinde “evrensel soğan” olarak kabul edilir.
Ek olarak meşhur soğan çorbası (French onion soup) ve benzeri tariflerin temel malzemesidir.
Hint mutfağının ve Fransız mutfağının çarpıştığı Aşk Tarifi Filminin incelemesi burada! 😉
5. Arpacık Soğan Nedir?
Özellikleri
Arpacık soğan, küçük – oval şekilli ayrıca pırasa ve sarımsak ile yakın akraba olan bir soğan türüdür.
Sarımsağa yakın ancak soğan kadar sert olmayan hafif bir lezzeti vardır.
İlgini Çekebilir: Tat, Aroma ve Lezzet Nedir?
Kullanım Alanları
Vinaigrette gibi salata soslarında ince doğranarak kullanılır.
Arpacık soğan, bütün haliyle güveç yemeklerinde harikalar yaratır.
Ayrıca bazı temel soslarda aroma derinliği için de arpacık soğanlar tercih edilebilir.
6. Yeşil Soğan (Taze Soğan) Nasıl Kullanılır?
Özellikleri
Yeşil soğan, beyaz dip kısmı ve tüp şeklindeki yeşil yapraklı gövdesiyle tanınır.
Lezzeti hafiftir ve özellikle taze tüketim için uygundur.
Kullanım Şekilleri
Salatalarda, mercimek köftelerinde, omletlerde ve çorba garnitürlerinde yeşil soğan kullanılabilir.
Asya mutfağında noodle, ramen ve stir-fry’larda pişmiş olarak da kullanılır.
Ekstra olarak ızgara yapımıyla taze soğan, tatlı ve aromatik bir hal alır.
İlgini Çekebilir: Sirke Çeşitleri ve Kullanımları
7. Frenk Soğanı (Chive) Nedir ve Taze Soğandan Nasıl Ayırt Edilir?
Özellikleri
Frenk soğanı, ince boru şeklindeyken canlı bir yeşil renge sahiptir.
Taze soğandan daha hafif bir tada sahiptir ve birçok yemeğe görsel katkı sağlar.
Kullanım Alanları
Yumurtalı tariflerde özellikle omlet ve quiche’lerde kullanılır.
Frenk soğanı, garnitür olarak ise soğan çorbası ve mezelere görsel dokunuş katar.
Ayrıca fırın patatesin üzerine doğranarak hem tat hem de sunum zenginliği sunar.
İlgini Çekebilir: Yumurta Kaç Dakikada Haşlanır?
Öne Çıkan Soğan Tarifleri: Soğan Dolması ve Karamelizasyon
Soğan çeşitleri sadece bir yemeğin temeli olmakla kalmaz; aynı zamanda gerektiğinde başrol de oynar.
Bu lezzetlerin başında ise mutfak sanatının zirvesi sayılan karamelize soğan ve soğan dolması tarifleri gelir.
Karamelize Soğan Nasıl Yapılır?
Karamelize soğan, tatlı soğan veya sarı soğan kullanılarak hazırlanan, sabır gerektiren bir işleme tabidir.
Bu işlem, soğanların doğal şekerlerinin düşük ısıda ve uzun süre pişirilmesini gerektirir.
Böylece Maillard reaksiyonu (enzimatik olmayan bir esmerleşme reaksiyonu) oluşur ve soğanların yoğun bir tatlılığa ulaşması beklenir.
İnce yarım ay şeklinde doğranan soğanlar, tereyağı veya zeytinyağında yaklaşık 30-45 dakika karıştırılarak pişirilir.
İlgini Çekebilir: Tereyağı ve Margarin Arasındaki Farklar
Başarılı bir karamelize soğan yapmanın sırrı, sabır ile soğanın dönüştürücü sürecine tanık olmaktır.
Elde edilen bu konsantre lezzet – burger, pizza, makarna sosları ve peynir tabakları – vazgeçilmez bir tamamlayıcıdır.
Soğan Dolması Nasıl Yapılır?
Anadolu mutfağının baş tacı olan soğan dolması, lezzetli iç harcın haşlanmış büyük boy soğanlara doldurulmasıyla hazırlanır.
Bu tarif için genellikle büyük boy sarı soğanlar veya uygun boyuttaki beyaz soğanlar tercih edilir.
Soğanlar önce katmanlarına ayrılacak kadar yumuşayana dek haşlanır ve dış katmanları dikkatlice ayrılır.
Kıyma, pirinç ve baharatlarla hazırlanan iç harç, bu ayrılmış soğan katmanlarının içine özenle doldurulur.
Son olarak ise doldurulan soğanlar, tencerede az salçalı ve limonlu (tercihen nar ekşili) suda kısık ateşte yavaşça pişirilir.
Böylece eşsiz soğan dolmaları, Türk mutfağının en özel lezzetlerinden biri olarak sofralara sunulur.
Son Sözler
Soğan basit bir aromatik değil, doğru seçim yapıldığında yemeğin karakterini oluşturan gizli bir kahramandır.
İster lezzetli bir soğan çorbası ister burgerinize lezzet katacak karamelize soğan yapıyor olun, doğru soğan çeşidini seçmek sizler için elzemdir.
Umuyorum ki GastroCafer’in “Soğan Çeşitleri: Özellikleri, Kullanımları ve Popüler Tarifler” rehberiyle tarifleriniz için en uygun soğan türünü artık bulabileceksiniz.
Öyleyse yeni yazılarda görüşmek üzere, sağlıcakla kalın! 😉
“Global GastroEkonomi Zirvesi 2025’teydim” ve “8 Film İncelemesi” ile gastronomi yolculuğuna hız kesmeden devam et!
Cafer Can Yeşilyurt
Faydalı Kaynaklar